การสื่อสารทางการเมืองตามหลักพุทธธรรม ของพุทธทาสภิกขุ
คำสำคัญ:
การสื่อสารทางการเมือง, หลักพุทธธรรม, พุทธทาสภิกขุบทคัดย่อ
บทความวิชาการนี้ผู้เขียนมีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์การสื่อสารทางการเมืองตามหลักพุทธธรรมของพุทธทาสภิกขุ โดยกล่าวถึงการสื่อสารทางการเมือง การใช้พุทธธรรมในทางการเมือง และการสื่อสารทางการเมืองตามหลักพุทธธรรม พุทธทาสภิกขุในฐานะผู้ส่งสารนับเป็นพระสงฆ์ที่มีบทบาทสำคัญที่ใช้หลักพุทธธรรมในทางการเมือง โดยประยุกต์หรือนำเอาหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาไปใช้ให้เป็นประโยชน์ เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและจิตใจของมนุษย์ ผ่านสื่อหลากหลายรูปแบบ เช่น การเทศนาผ่านช่องทางต่าง ๆ ทั้งที่วัด โทรทัศน์ วิทยุ และสื่อสิ่งพิมพ์ ซึ่งท่านได้ให้ความสำคัญกับศีลธรรมว่าเป็นสิ่งที่คุ้มครองรักษาความสงบสุขให้แก่สังคม และนำพามนุษย์ผ่านพ้นวิกฤตทางการเมืองไปได้ แนวทางการสื่อสารทางการเมืองของพุทธทาสภิกขุ ไม่ได้ระบุเป็นการเฉพาะเจาะจงว่าในขณะช่วงเวลานั้น ระบอบการเมืองแบบใดที่ดีที่สุด และเหมาะสมต่อสังคมไทย หากแต่ท่านได้ให้หลักการกว้าง ๆ ไว้ว่า การเมืองที่ดีควรมีลักษณะอย่างไร ซึ่งต้องการให้มนุษย์ให้ความสำคัญกับธรรมะ นั่นคือศีลธรรม หากทุกคนมีศีลธรรมในการดำเนินชีวิตแล้ว ระบบการเมืองแบบใดก็ย่อมเป็นประโยชน์ต่อส่วนรวมทั้งสิ้น ซึ่งหลักธรรมที่สอดคล้องกับแนวทางดังกล่าว ได้แก่ 1. ทศพิธราชธรรม (ธรรมของนักปกครอง) 2. อปริหานิยธรรม 7 (ธรรมอันไม่เป็นที่ตั้งแห่งความเสื่อม) 3. พรหมวิหาร 4 (ธรรมเครื่องอยู่อย่างประเสริฐ) 4. สาราณียธรรม 6 (ธรรมเป็นที่ตั้งแห่งความให้ระลึกถึง) 5. ธัมมาธิปไตย (ถือธรรมเป็นใหญ่) และ 6. ทิฏฐธัมมิกัตถประโยชน์ 4 (ธรรมที่เป็นไปเพื่อประโยชน์ในปัจจุบัน) การสื่อสารทางการเมืองตามหลักพุทธธรรมของพุทธทาสภิกขุ จึงเป็นกรอบแนวทางในการใช้พุทธธรรมนำการเมือง หรือการพัฒนาสังคมบนฐานพุทธธรรม สารที่ท่านสื่อจึงสามารถนํามาปรับใช้กับบริบทสังคมปัจจุบันได้ ซึ่งขึ้นอยู่กับทัศนคติและโลกทัศน์ของผู้รับสารว่าจะประยุกต์ใช้หลักการดังกล่าวอย่างไร เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่สังคมส่วนรวมต่อไป
References
ธีระวุฒิ อรุณเวช. (2554). กระบวนการพัฒนาสังคมสู่ความอยู่เย็นเป็นสุขในระดับพื้นที่บนฐานพุทธธรรม. สืบค้น 7 สิงหาคม 2567, จาก https://www.m-society.go.th/ewtadmin/ewt/mso_web/article_attach/8937/11106.doc.
พระพรรณธานุพงศ์ มุ่งหมาย และคณะ. (2563). การประยุกต์ใช้หลักพุทธธรรมเพื่อการส่งเสริมโครงการรักนวลสงวนตัว ของนักเรียนโรงเรียนปรางค์กู่ อำเภอปรางค์กู่ จังหวัดศรีสะเกษ. วารสารบัณฑิตสาเกตปริทรรศน์, 5(1), 44-56.
พระสุภาพร เตชธโร และพระมหามฆวินทร์ ปุริสุตฺตโม. (2562). บทวิจารณ์หนังสือ เรื่อง ธรรมิกสังคมนิยม DHAMMIC SOCIALISM เขียนโดย พุทธทาสภิกขุ. วารสารชัยภูมิปริทรรศน์, 2(3), 10-20.
พุทธทาสภิกขุ. (2531). การเมืองคือธรรมะ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์อรุณวิทยา.
_______ . (2538). ศีลธรรมกับมนุษยโลก (พิมพ์ครั้งที่ 2). สุราษฎร์ธานี: ธรรมทานมูลนิธิ.
_______ . (2546). ธรรมะกับการเมือง (พิมพ์ครั้งที่ 2). สุราษฎร์ธานี: ธรรมทานมูลนิธิ.
_______ . (2548). ธัมมิกสังคมนิยม. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์สุขภาพใจ.
_______ . (2566). แจกมรดกพุทธทาส. นนทบุรี: มูลนิธิสวนแก้ว.
มงคลชัย วิริยะพินิจ. (2566). มองวัฒนธรรม สู่การจัดการความรู้ (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วริยา ชินวรรโณ และฐิตารีย์ ศิริศรีษรชัย. (2558). จริยธรรมในวิชาชีพนักการเมือง. นครปฐม: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยมหิดล.
วันพัฒน์ ยังมีวิทยา. (2560). พุทธทาสกับการให้ความชอบธรรมต่ออุดมการณ์แห่งรัฐไทย. วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร, 13(1), 181-224.
สมคิด คำบอน. (2552). แนวคิดธัมมิกสังคมนิยมของท่านพุทธทาสภิกขุกับการพัฒนาประชาธิปไตย (วิทยานิพนธ์ปริญญารัฐศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชารัฐศาสตร์). นนทบุรี: มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.
สุภาพรรณ ณ บางช้าง และคณะ. (2527). การประยุกต์หลักพุทธธรรมมาใช้ในการพัฒนาชนบท. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุรพล สุยะพรหม และนันทนา นันทวโรภาส. (2562). การสื่อสารทางการเมืองของพระเทพปฏิภาณวาที (เจ้าคุณพิพิธ): ศึกษาในช่วงเวลา พ.ศ. 2540-2560. วารสารมหาจุฬานาครทรรศน์, 6(5), 2501-2518.
สุรพล สุยะพรหม. (2560). ความคิดทางการเมืองตามแนวพระพุทธศาสนาของพุทธทาสภิกขุ. สืบค้น 7 สิงหาคม 2567, จาก https://gps.mcu.ac.th/wp-content/uploads/2017/05/ความคิดทางการเมืองตามแนวพระพุทธศาสนา.pdf
Berlo, D. K. (1960). The Process of Communication; An Introduction to Theory and Practice. San Francisco: Rinehart Press.
McNair, B. (2007). An Introduction to Political Communication (4th ed.). New York: Routledge.
Mueller, C. (1973). The politics of communication: a study in the political sociology of language, socialisation, and legitimating. London: Oxford University Press.
