การตรวจสอบระบบถ่วงดุลระหว่างฝ่ายนิติบัญญัติ บริหาร และตุลาการ ภายใต้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย 2560

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) วิเคราะห์โครงสร้างการแบ่งแยกและถ่วงดุลอำนาจระหว่างฝ่ายนิติบัญญัติ บริหาร และตุลาการ ภายใต้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 (2) เปรียบเทียบแนวคิดและโครงสร้างการถ่วงดุลอำนาจตามรัฐธรรมนูญไทยกับแนวคิดดั้งเดิมของมงเตสอิเออ และระบบรัฐธรรมนูญในประเทศฝรั่งเศสและเยอรมนี และ (3) เสนอข้อเสนอเชิงนโยบายในการปรับปรุงโครงสร้างการถ่วงดุลอำนาจให้มีความสมดุล โปร่งใส และสอดคล้องกับหลักประชาธิปไตยในบริบทของประเทศไทย การวิจัยนี้ใช้วิธีการวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary Research) โดยศึกษาวรรณกรรมทางทฤษฎี กฎหมายรัฐธรรมนูญ เอกสารทางวิชาการ และกรณีศึกษาทั้งในประเทศและต่างประเทศ รวมถึงการวิเคราะห์เปรียบเทียบข้อบทกฎหมายและบริบททางการเมือง  ผลการวิจัยพบว่ารัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มีการกำหนดหลักการแบ่งแยกอำนาจอย่างเป็นทางการระหว่างฝ่ายนิติบัญญัติ บริหาร และตุลาการ แต่ในทางปฏิบัติมีลักษณะการถ่วงดุลอำนาจที่ไม่สมดุล โดยเฉพาะการขยายบทบาทขององค์กรอิสระและศาลรัฐธรรมนูญที่มีอำนาจเหนือฝ่ายการเมืองอย่างกว้างขวางแต่ขาดกลไกความรับผิดชอบที่ชัดเจน ส่งผลให้อำนาจของประชาชนในระบบตัวแทนถูกจำกัด และกลไกถ่วงดุลที่แท้จริงอ่อนแอลง ส่งผลให้การตรวจสอบฝ่ายบริหารและการออกกฎหมายไม่สะท้อนเจตจำนงของประชาชนอย่างแท้จริงเมื่อเปรียบเทียบกับแนวคิดของมงเตสกิเออ และโครงสร้างในประเทศฝรั่งเศสและเยอรมนี พบว่าทั้งสองประเทศมีการออกแบบกลไกการถ่วงดุลอำนาจที่มีความสมดุลกว่า โดยคำนึงถึงความสัมพันธ์กับประชาชนและมีการถ่วงดุลระหว่างอำนาจที่สามารถตรวจสอบซึ่งกันและกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในขณะที่ประเทศไทยยังคงเผชิญปัญหาองค์กรที่มีอำนาจสูงขาดความโปร่งใสและกลไกความรับผิดชอบที่เพียงพอ งานวิจัยจึงเสนอแนวทางการปฏิรูประบบถ่วงดุลอำนาจ ได้แก่การจำกัดขอบเขตอำนาจของศาลรัฐธรรมนูญและองค์กรอิสระให้อยู่ในกรอบกฎหมายอย่างชัดเจน และการเสริมสร้างกลไกตรวจสอบและความรับผิดชอบต่อสาธารณะ เพื่อสร้างระบบถ่วงดุลอำนาจที่โปร่งใส สมดุล และสอดคล้องกับหลักประชาธิปไตยอย่างแท้จริงในบริบทของประเทศไทย