ช่องว่างทางกฎหมายในการกำกับดูแลทรัพย์สินวัดไทยและแนวทางปฏิรูประบบตรวจสอบพระสงฆ์

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาช่องว่างทางกฎหมายในการกำกับดูแลทรัพย์สินของวัดไทย โดยมุ่งวิเคราะห์บทบาทของเจ้าอาวาสและไวยาวัจกรในระบบการบริหารทรัพย์สินของวัด ศึกษาช่องโหว่เชิงโครงสร้างที่เอื้อต่อการใช้ทรัพย์สินโดยขาดการตรวจสอบ และเสนอแนวทางการปฏิรูปกฎหมายเพื่อส่งเสริมธรรมาภิบาลทางการเงินในองค์กรศาสนา งานวิจัยนี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ โดยอาศัยการวิจัยเอกสาร  ผลการวิจัยพบว่า กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการบริหารทรัพย์สินของวัด โดยเฉพาะพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 ยังไม่มีบทบัญญัติที่ชัดเจนเกี่ยวกับการจัดทำบัญชี รายงานการเงิน หรือกลไกการตรวจสอบจากภายนอก ส่งผลให้เจ้าอาวาสมีอำนาจเบ็ดเสร็จในการใช้ทรัพย์สินวัดโดยไม่มีการถ่วงดุล ขณะเดียวกันไวยาวัจกรก็ไม่มีสถานะทางกฎหมายที่เพียงพอในการควบคุมหรือตรวจสอบการบริหารจัดการดังกล่าว นอกจากนี้ยังไม่มีองค์กรกลางหรือมาตรฐานบังคับใช้ที่สามารถกำกับดูแลได้อย่างมีประสิทธิภาพ งานวิจัยได้นำเสนอแนวทางการปฏิรูปในสามระดับ ได้แก่ (1) การแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายเพื่อกำหนดหน้าที่ในการจัดทำและเปิดเผยข้อมูลทางการเงินของวัด (2) การจัดตั้งองค์กรอิสระเพื่อทำหน้าที่ตรวจสอบและติดตามการใช้จ่ายทรัพย์สินวัด และ (3) การพัฒนากลไกการมีส่วนร่วมของชุมชนในการตรวจสอบและถ่วงดุลอำนาจภายในวัด